[openstandaarden] antwoord voor Uitpers

[Tijl Vercaemer]

------------------------------------------------------------------------
Voorstel tot antwoord aan de journalist van de Tijd
(moet vannavond verstuurd)
------------------------------------------------------------------------

Beste,

Aangezien de stemming naar alle waarschijnlijkheid nog in september zal 
plaatsvinden, hadden we graag nog een artikeltje gezien in het september 
nummer.  U kunt onderstaande tekst al dan niet gewijzigd overnemen, of hem 
gebruiken als informatiebron.

vriendelijke groeten,
Tijl Vercaemer
OpenStandaarden.be

Het zwaard van Damocles boven de Europese soft-KMO's

De ontwikkeling van nieuwe producten is vaak een dure en tijdrovende 
aangelegenheid.  Bedrijven willen hier dan ook niet in investeren als ze niet 
de zekerheid hebben dat dat nieuwe product hen uiteindelijk ook iets zal 
opbrengen.  Om deze zekerheid te bieden worden er patenten toegekend: de 
uitvinder krijgt het alleenrecht om zijn uitvinding voor een beperkte periode 
te verkopen.  Dat alleenrecht is een soort noodzakelijk kwaad: vaak komt het 
product maar echt op punt te staan eens die periode voorbij is en de 
concurrentie ten volle speelt.  Doch: zonder patenten was het product 
misschien nooit ontwikkeld geweest.  Patenten zijn dus nodig om de innovatie 
aan te zwengelen. 

Software vormt daar in Europa een uitzondering op.  Dit omdat software 
eigenlijk niets meer is dan de vertaling van een wiskundig principe, in een 
taal die de computer begrijpt.  Op wiskunde kun je geen patent nemen, en dus 
ook niet op software.  Een voorstel van het Brits Euro parlementslid Arlene 
McCarthy wil daar iets aan doen: volgens McCarthy moeten ook patenten op 
software mogelijk worden.

In zekere zin is dat voorstel een legalisering van de huidige situatie: het 
Europees patentenbureau heeft al 30 000 illegale software patenten toegekend.  
Heel wat van die patenten kun je bezwaarlijk innovatief noemen.  Enkele 
voorbeelden: EP0689133 heeft betrekking op menu's met tabs, EP394160 gaat 
over de progress bar en zowat elke vorm van verkoop via het internet vormt 
een inbreuk op EP803105.  Bovendien zijn veel van die patenten in handen van 
bedrijfjes die helemaal geen software maken.  De enige activiteit van die 
bedrijven is patenten schrijven op triviale zaken, om snel geld te verdienen.  
Omdat de bewijskracht bij de verdediging ligt, is het vaak goedkoper aan zo'n 
patent-piraat toe te geven, dan het patent aan te vechten.  

Niet alleen jezelf verdedigen, ook zelf patenten aanvragen is een zeer dure 
aangelegenheid.  Een KMO kan dan ook niet op tegen een bedrijf als IBM dat 
duizenden patenten heeft.  Dit maakt meteen ook de enkele patenten die die 
KMO eventueel heeft waardeloos: IBM heeft zo goed als zeker een patent waar 
die KMO een inbreuk op pleegt, en kan zo makkelijk een cross-license 
overeenkomst afdwingen: de KMO mag IBM's technologie gebruiken en omgekeerd.

KMO's mogen het dan al lastig hebben, programmeurs die als hobby software 
schrijven hebben het nog veel moeilijker.  Zij hebben niet de financiële 
mogelijkheden om patenten aan te vragen, of om zich te verdedigen.  Zij 
hebben geen andere keuze dan hun werkzaamheden te staken als ze in de buurt 
van een patent komen.  En ja, ook deze hobbyisten hebben een invloed op de 
economie.  Vrije software zoals de Apache server (de marktleider: meer dan 
60% van de webservers draaien Apache) of het Linux besturingssysteem worden 
voornamelijk door dergelijke vrijwilligers ontwikkeld.

Maar met software patenten worden ook patenten op communicatie standaarden 
mogelijk.  Ook dit is een probleem.  Een voorbeeld: Microsoft domineert 
duidelijk de office markt.  Het .doc formaat is dan ook het meest gebruikte 
formaat om teksten uit te wisselen.  Uiteraard heeft Microsoft een patent op 
dit formaat.  Het gevolg hiervan is dat niemand anders dan Microsoft 
programma's mag schrijven die met het .doc formaat overweg kunnen.  Dat nu 
net dit formaat de de facto standaard is voor het uitwisselen van teksten 
maakt het eventuele concurrenten zoals OpenOffice.org of Word Perfect 
ontzetten moeilijk omdat hun klanten geen documenten meer kunnen uitwisselen 
met MS Office gebruikers.  Software patenten zouden in dit geval concurrentie 
zo goed als onmogelijk maken.

Tot zover de nadelen en misbruiken, maar hoe zit dat nu met die innovatie?  
Slecht, zo wijzen studies uit.  Patenten hebben geen positief effect op het 
innoverend vermogen van bedrijven, er is zelfs een negatief effect op de 
economie.  Software is dan ook niet te vergelijken met andere producten.  
Software maken kost zo goed als niets.  Een gewone PC is voldoende.  Je hebt 
ook niet het probleem dat je klant je programma bij wijze van spreken uit 
elkaar kan vijzen en namaken, want zolang je niet over de programmer-code 
beschikt is het ontzettend moeilijk om uit te vissen hoe een programma werkt.  
Deze geheimhouding biedt samen met het auteursrecht voldoende garanties voor 
een programmeur opdat niemand met zijn werk kan gaan lopen.  Bovendien hoef 
je om je auteursrecht te bekomen geen dure procedures te starten: je hebt het 
automatisch.

Software patenten zijn dus duidelijk geen goede zaak voor de Europese software 
industrie.  Zeker als je weet dat het grootste deel van de huidige Europese 
software patenten in handen zijn van Amerikanen en Japanners.  Doch, er is 
een machtige lobby van advocaten en andere belanghebbenden aan het werk.  Zij 
ruiken geld, en stellen alles in het werk om McCarthy's voorstel door het 
parlement te loodsen.  Laten we in het belang van de Europese software 
industrie hopen dat dit hen niet lukt.

Tijl Vercaemer