[openstandaarden] softwarepatenten in de EU

[Dieter Van Uytvanck]

Geachte heer De Clercq,
Geachte heer Dhertoge,

In eerste instantie wil ik u graag bedanken voor uw reactie op mijn
vraag inzake softwarepatenten. Gezien het grote belang van dit dossier
wou ik u graag nog voorzien van enkele bedenkingen i.v.m. de
patenteerbaarheid van software.

Ik deel uiteraard uw bekommernis over de bescherming van het
privé-eigendom. De vraag die zich hierbij stelt is echter of octrooien
in het geval van software hiervoor wel het geschikte instrument zijn.


Software is door zijn unieke aard inherent verschillend van andere
(patenteerbare) uitvindingen:

- Softwareontwikkeling vereist geen jarenlange onderzoeken en
investeringen (bijv. productielijnen). Fysische uitvindingen vereisen
dit wel en daarom worden zij volkomen terecht beschermd via patenten.

- Eén programma kan bijzonder veel ideeën en algoritmen bevatten. Dit
heeft tot gevolg dat er een enorme hoeveelheid patenten aangevraagd
zou moeten worden. Dit brengt een zeer grote kost met zich mee, in het
bijzonder vanuit het oogpunt van KMO's.

- In tegenstelling tot fysieke uitvindingen geniet software
bescherming door de auteursrechten. Deze is beter toegerust om de
ontwerpers te beschermen: de bescherming i.c. geldt voor het gehele
programma; de meest arbeidsintensieve taak van een
softwareontwikkelaar is juist het samenstellen van de verschillende
onderdelen tot een harmonieus geheel. Verder beschikt de ontwerper ook
over de mogelijkheid om de broncode (de blauwdruk) van een programma
geheim te houden.


Niet alleen het concept van softwarepatenten is een betwistbare keuze
als optimale bescherming van de ontwikkelaar. Er komen ook vele
praktische problemen uit voort:

- In de praktijk (o.a. in de USA) is gebleken dat er een grote kloof
ontstaat tussen grote bedrijven die een enorme softwareoctrooi-portfolio
bezitten (IBM heeft er bijv. meer dan 27.000) en KMO's. Dergelijke
grote ondernemingen kunnen zich dan gemakkelijk inbreuken op patenten
veroorloven: ze beschikken steeds over een eigen patent dat de
tegenpartij overtreedt. Zo neutraliseren ze via "cross-licensing" de
beschermende werking van softwarepatenten voor KMO's. Overigens doken
in de USA ook parasietfirma's op die niks anders doen dan bedrijven
vervolgen wegens inbreuken op hun patenten [1].

- In Europa worden elk jaar nu al grote hoeveelheden patenten
toegekend. In de VS is duidelijk gebleken dat het aantal patenten dat
aangevraagd en toegekend wordt een explosieve groei kende nadat
softwarepatenten toegelaten werden. Bovendien zijn de meeste patenten
erg lang en ingewikkeld. In de praktijk zal het met andere woorden
onmogelijk zijn voor om zeker te zijn dat een stuk software geen
inbreuk doet op software patenten, en wordt software ontwikkelen een
soort Russische roulette. Dit creeert een enorme onzekerheid die het
ondernemersklimaat een stuk minder gunstig zal maken. Dit is zeker het
geval voor KMO's en individuele ontwikkelaars [2], die over niet veel
middellen beschikken. Met het goedkeuren van software patenten tekent
u zo goed als het doodsvonnis van het grootste deel van de Europese
software industrie. Dat is niet meteen iets wat men van een liberaal
zou verwachten.

- Een verhoogde instapkost voor nieuwelingen in de softwaremarkt.
Nieuwe software-producenten zullen meer belemmeringen hebben om te
starten. Het maakt de markt minder aantrekkelijk voor nieuwe
intiatieven door o.m. de onzekerheid en (dan veel) hogere kost om aan
ontwikkeling van software te doen.

- Het patenteerbaar maken van software staat gelijk aan het
patenteerbaar maken van ideeën (programma's zijn immers een
mathematische neerslag van ideeën). Dit brengt met zich mee dat andere
algoritmische ideeën ook patentbescherming zouden moeten krijgen. Men
kan hierbij denken aan patenteren van operatie-technieken,
onderwijsvormen, handels-praktijken, advocaten-argumenten, economische
maatregelen, etc. Wordt hierbij de vrijheid van denken (toch een
belangrijke zaak voor de liberale partij) niet sterk in
het gedrang gebracht?


Tot slot van mijn betoog zou ik u graag ook wijzen op de bijzonder
grote juridische overlast die de invoering van softwarepatenten met
zich mee zou brengen.

- Momenteel liggen er meer dan 30.000 Amerikaanse softwarepatenten te
wachten op een goedkeuring indien er een soortgelijke Europese
regeling komt. Wanneer men deze allemaal aan een degelijk onderzoek
wil onderwerpen zal dit vele manjaren en de opbouw van een reusachtige
administratie kosten. Het is maar de vraag of de patentbureaus dit
aankunnen.

- De initiatieven van o.m. de Belgische overheid rond e-government
doen gegarandeerd inbreuk op honderden software patenten, die al door
het Europees Octrooi Bureau toegekend zijn in strijd met het Europees
Octrooi Verdrag (EPC). Als die sofware patenten gelegaliseerd worden
in de EU, betekent dat dan meteen het einde van e-government? Is
hiervoor een raming van de kostprijs gemaakt?


Zoals u ziet zijn softwarepatenten niet de optimale oplossing voor de
bescherming van de Europese softwareontwikkelaar. Ze leiden niet tot
een klimaat dat innovatie ondersteunt, integendeel: ze vormen
hoofdzakelijk een ernstige belemmering voor de KMO's en vrijwilligers.

Het is overigens ook zo dat vele individuen (meer dan 145.000) en
bedrijven (een 400-tal) expliciet te kennen hebben gegeven dat zij tegen de
invoering van softwarepatenten zijn [3]. Dit terwijl er nauwelijks
media-aandacht was voor dit onderwerp.

Ik hoop dan ook dat deze analyse mag bijdragen tot het verwerpen van
softwarepatenten binnen de Europese Unie. Uiteraard sta ik steeds tot
uw beschikking voor verdere uitleg of discussie hierover.

Dieter Van Uytvanck
in naam van OpenStandaarden.Be [4]


[1] bijvoorbeeld http://www.panip.com
[2] o.a. vrije-software ontwikkelaars, zie http://www.fsfeurope.org/documents/freesoftware.en.html
[3] http://petition.eurolinux.org
[4] http://www.openstandaarden.be