[openstandaarden] Europese wetgeving i.v.m. software patenten...

[Herman Bruyninckx]

Geachte Heer,

Ik ben professor aan de faculteit Toegepaste Wetenschappen aan de
K.U.Leuven, en in mijn onderzoek en bedrijven-dienstverlening
intensief bezig met software ontwikkeling voor industriele
automatisering. Dit gebeurt heel vaak in samenwerking met Vlaamse
bedrijven; grote zoals Bekaert, en kleinere zoals spin-offs van onze
universiteit. Ik word dagelijks geconfronteerd met de problematiek
van de bescherming van zogenaamde "intellectuele eigendom" rond
software.

De reden waarom ik u contacteer is de volgende: op Europees vlak staat
er volgende maand een belangrijk wetgevend initiatief op de agenda,
namelijk het al dan niet toelaten van software patenten in Europa.

Uzelf staat, als liberaal, misschien niet negatief t.o.v. een
bescherming van de "intellectuele eigendom", en bent als dusdanig 
geneigd te stemmen voor de toelating op software patenten.

Staat u mij toe om even beknopt een aantal inzichten mee te geven, die
in feite rationeel de ONZIN van software patenten duidelijk maken,
zeker voor onze Vlaamse ICT-gedreven KMOs.

1. Intellectuele eigendom
Dit woord suggereert dat software op dezelfde wijze moet behandeld
worden als materiele eigendom. Maar er zijn fundamentele verschillen
die het tegendeel aantonen:
- indien u kennis _deelt_ met anderen behoudt u uw eigen kennis. In
  praktijk _vergroot_ u zelfs uw kennis, zoals al eeuwen bewezen wordt
  door de wijze waarop aan wetenschappelijk onderzoek gedaan wordt:
  "peer review" komt neer op onvoorwaardelijk delen van kennis, en is de
  enige efficiente manier waarop kennis kan aangroeien.
  Bedrijven kunnen al eeuwen genieten van deze aangroei van kennis, die
  door de maatschappij en de bedrijven gesponsord wordt.
- software wordt _nu reeds_ beschermd op een heel efficiente manier,
  zowel door het "auteursrecht" als door het "bedrijfsgeheim". Dit
  laatste is uitermate efficient (en goedkoop) als beschermingsmiddel:
  software wordt immers verdeeld als een hoop bits die niemand kan
  lezen; op die manier kan de concurrentie ook niet nagaan hoe u uw
  kennis in software heeft omgezet. Deze vorm van bescherming geldt niet
  voor materiele uitvindingen, omdat u daar niet kan verstoppen hoe uw
  product in elkaar steekt.
- indien u patenten op software toelaat moet u ook patenten toelaten
  op andere niet-materieel gerealiseerde ideeen. Ik denk bijvoorbeeld
  aan: (i) argumenten die advocaten in de rechtszaal gebruiken in hun
  pleidooien; (ii) operatie-technieken die chirurgen gebruiken bij hun
  operaties; (iii) ideeen die politieke partijen hebben om de
  maatschappij te verbeteren. Kan u zich voorstellen dat een advocaat
  eerst moet gaan betalen aan anderen die bepaalde argumenten reeds
  gepatenteerd hebben?  Of dat u voor uw operatie ook nog eens langs de
  patenten-kassa moet passeren? Ook de onzin van het derde argument
  hoeft geen betoog, van zodra u inziet dat het "programmeren" van
  de _echte_ maatschappij dezelfde soort intellectuele vaardigheden en
  kennis vraagt als het programmeren van een _simulatie_ van die
  maatschappij in, bijvoorbeeld, een boekhoudprogramma.

2. Patenten en innovatie
Het echte grote praktische probleem met patenten op software is dat ze
eigenlijk zonder uitzondering toegekend worden voor triviale ideeen. Ik
ben regelmatig betrokken in discussies over deze materie, en ben nog
niemand tegengekomen die mij drie patenten kan tonen die de
trivialiteits-test voor een groep van pakweg vijf ICT-vaardige
academici zouden kunnen doorstaan!  Bovendien maakt _elk_ software
programma gebruik van duizenden ideeen, die elk op zich eenvoudig
zijn, en ook als geheel eenvoudig in elkaar passen. Maar
tegelijkertijd overtreedt ieder huidig programma ongetwijfeld
tientallen van die triviale patenten, en stelt zich dus bloot aan
juridische vervolging.
Dit leidt tot een _erg_ grote rechtsonzekerheid voor de kleine ICT
bedrijven: enkel de Amerikaanse mega-concerns op ICT vlak (IBM,
Microsoft, EDS, Oracle, ...) hebben voldoende juridische massa om
elkaars patenten-claims te overleven. Gelijk welk Belgisch ICT-bedrijf
moet het zonder twijfel afleggen tegen deze groten, omdat alleen deze
laatsten zich een jarenlange juridische strijd kunnen permitteren. Het
feit dat zowat alle patenten eigenlijk geen gegronde fundering hebben
en dus waarschijnlijk in de rechtszaal zullen sneuvelen doet in de
praktijk niet veel ter zake: eens dat een patenten-claim afgevuurd is
wordt het in "overtreding" zijnde bedrijf meegesleept in een lange,
dure en onzeker rechtsprocedure.

3. Patenten en monopolies
Patenten zijn, hoe men het ook draait of keert, monopolies die de
overheid toekent aan particulieren. De oorspronkelijke idee achter
patenten was dat bij het toekennen van een patent rekening moest
worden gehouden met de volgende balans:
 (i) het verlenen van een MONOPOLIE opdat de patent-houder zijn
     investeringskosten zou kunnen terugwinnen (plus een mooie winst);
(ii) het MACRO-ECONOMISCHE VERLIES aan toegevoegde waarde voor de
     maatschappij indien de gepatenteerde ontwikkeling niet zou
     beschermd worden.
Dit oorspronkelijken terechte systeem is in zake software volledig
scheefgegroeid door de praktijken in de Verenigde Staten: patenten op
software zijn triviaal, en zijn ook nooit gebruikt om
ontwikkelingskosten te beschermen, maar wel als defensief middel tegen
patenten-claims van concurrenten.  Bovendien worden de patentenbureaus
verplicht om op een fundamenteel verkeerde wijze hun budgetten te
gebruiken: in plaats van betaald te worden om zo weinig mogelijk
patenten uit te delen (om het aantal monopolies te beperken) worden ze
in de praktijk gestimuleerd om "per stuk" te werken.
Dit onrechtmatig gebruik en toekennen van patenten leidt enkel en
alleen maar tot enorme juridische kosten, waar geen MACRO-economische
baten tegenover staan.

Als besluit van deze ver van volledige argumentatie wens ik nog even
de essentie van het patentensysteem te herhalen: patenten moeten een
MACRO-economische winst opleveren om hun MONOPOLIE-karakter te
verantwoorden, en geen particuliere winst ten koste van het grote
verlies van vele anderen. Als liberaal zou u erg huiverig moeten
staan tegen al wat het invoeren van monopolies inhoudt, zeker als het
over duizenden tegelijk gaat.

Ik hoop met bovenstaande overwegingen u een serene motivate te hebben
kunnen aanbieden om TEGEN de invoering van software patenten te stemmen.
Ik houd mij ter beschikking voor een meer diepgaande discussie, met
uzelf of met een ter zake bevoegde medewerker.

Vriendelijke groeten,

Prof. dr. ir. Herman Bruyninckx
K.U.Leuven
-- 
  K.U.Leuven, Mechanical Engineering, Robotics Research Group
<http://people.mech.kuleuven.ac.be/~bruyninc> Tel: +32 16 322480