[openstandaarden] Voorstel 2: antwoord aan Uitpers

[Tijl Vercaemer]

 ------------------------------------------------------------------------
 Voorstel 2.1
Aantal ondertelenaars aangepast, en wat kleinere
wijzigingen in de formulering
 ------------------------------------------------------------------------

Beste,

Aangezien de stemming naar alle waarschijnlijkheid nog in september zal 
plaatsvinden, hadden we graag nog een artikeltje gezien in het september 
nummer.  U kunt onderstaande tekst al dan niet gewijzigd overnemen, of hem 
gebruiken als informatiebron.

vriendelijke groeten,
Tijl Vercaemer
OpenStandaarden.be

Het zwaard van Damocles boven de Europese soft-KMO's

De ontwikkeling van nieuwe producten is vaak een dure en tijdrovende 
aangelegenheid.  Bedrijven willen hier dan ook niet in investeren als ze niet 
de zekerheid hebben dat dat nieuwe product hen uiteindelijk ook iets zal 
opbrengen.  Om deze zekerheid te bieden worden er patenten toegekend: de 
uitvinder krijgt het alleenrecht om zijn uitvinding voor een beperkte periode 
te verkopen.  Dat alleenrecht is een soort noodzakelijk kwaad: vaak komt het 
product maar echt op punt te staan eens die periode voorbij is en de 
concurrentie ten volle speelt.  Doch: zonder patenten was het product 
misschien nooit ontwikkeld geweest.  Patenten zijn dus nodig om de innovatie 
aan te zwengelen. 

Bij software ligt dit anders: er zijn geen grote investeringskosten nodig om 
software te ontwikkelen, een gewone PC is voldoende.  Bovendien is software 
altijd een combinatie van kleine, triviale stukjes code.  Het geheel kan een 
goed, vernieuwend programma zijn, maar die stukjes code zijn niets meer is dan 
de vertaling van een wiskundig principe, in een taal die de computer 
begrijpt. Op wiskunde kun je geen patent nemen, dus waarom zou dat wel kunnen 
op software?

Trouwens, software kun je bij wijze van spreken niet uit elkaar vijzen en 
namaken.  Als je geen inzage hebt in de broncode is het vrijwel onmogelijk om 
uit te vissen hoe alles precies werkt.  Deze geheimhouding biedt samen met 
het auteursrecht voldoende garanties voor een programmeur opdat niemand met 
zijn werk kan gaan lopen.  Volgens het auteursrecht ben je trouwens 
automatisch eigenaar van je werk, een (dure) registratieprocedure, zoals bij 
patenten, is niet nodig.

Toch buigt het Europees parlement zich momenteel over een voorstel van Arlene 
McCarthy.  Dit voorstel wil ook patenten op software mogelijk maken.  In 
zekere zin is dat een legalisering van de huidige situatie: het Europees 
patentenbureau heeft al zo'n 30 000 illegale software patenten toegekend.  
Heel wat van die patenten kun je bezwaarlijk innovatief noemen.  Enkele 
voorbeelden: EP0689133 heeft betrekking op menu's met tabs, EP394160 gaat 
over de progress bar en zowat elke vorm van verkoop via het internet vormt 
een inbreuk op EP803105.  Veel van die patenten zijn bovendien in handen van 
bedrijfjes die helemaal geen software maken.  De enige activiteit van die 
bedrijven is patenten schrijven op triviale zaken, om snel geld te verdienen.  
Omdat de bewijskracht bij de verdediging ligt, is het vaak goedkoper aan zo'n 
patent-piraat toe te geven, dan het patent aan te vechten.  

Niet alleen jezelf verdedigen, ook zelf patenten aanvragen is een zeer dure 
aangelegenheid.  Een KMO kan dan ook niet op tegen een bedrijf als IBM dat 
tienduizenden patenten heeft.  Dit maakt meteen ook de enkele patenten die die 
KMO eventueel heeft waardeloos: Omdat vrijwel alle software patenten triviaal 
zijn heeft IBM zo goed als zeker een patent waar die KMO een inbreuk op 
pleegt. IBM kan zo makkelijk een cross-license overeenkomst afdwingen: de KMO 
mag IBM's technologie gebruiken en omgekeerd.  Patenten worden dus een soort 
verdedigingswapen dat je moet hebben om te kunnen programeren.

Programmeurs die als hobby software schrijven hebben echter niet de financiële 
mogelijkheden om patenten aan te vragen, of om zich voor een rechtbank te 
verdedigen.  Zij hebben geen andere keuze dan hun werkzaamheden te staken als 
ze in de buurt van een patent komen.  En ja, ook deze hobbyisten hebben een 
invloed op de economie.  Vrije software zoals de Apache server (de 
marktleider: meer dan 60% van de webservers draaien Apache) of het Linux 
besturingssysteem worden voornamelijk door dergelijke vrijwilligers 
ontwikkeld.

Laten we ook niet uit het oog verliezen dat met software patenten ook patenten 
op communicatie standaarden mogelijk worden.  Ook dit is een probleem.  Een 
voorbeeld: Microsoft domineert duidelijk de office markt.  Het MS Word 
formaat is dan ook het meest gebruikte formaat om teksten uit te wisselen.  
Indien Microsoft op dit formaat een patent neemt mag niemand anders 
programma's schrijven die met het MS Word formaat overweg kunnen.  Dat nu net 
dit formaat de de facto standaard is voor het uitwisselen van teksten maakt 
het eventuele concurrenten zoals OpenOffice.org of Word Perfect ontzetten 
moeilijk omdat hun klanten geen documenten meer kunnen uitwisselen met MS 
Word gebruikers.  Software patenten zouden in dit geval concurrentie zo goed 
als onmogelijk maken.

Tot zover de nadelen en misbruiken, maar hoe zit dat nu met die innovatie?  
Slecht, zo wijzen studies uit.  Patenten hebben geen positief effect op het 
innoverend vermogen van bedrijven, er is zelfs een negatief effect op de 
economie.  ( http://www.researchoninnovation.org/swpat.pdf )  Software 
patenten zijn dus duidelijk geen goede zaak.  Zeker als je weet dat het 
grootste deel van de huidige Europese software patenten in handen zijn van 
Amerikaanse en Japanse firma's.  Meer dan 185 000 mensen ondertekenden dan ook 
de petitie van Eurolinux, tegen dit Europees voorstel.  Doch, er is  een 
machtige lobby van advocaten en andere belanghebbenden aan het werk.  Zij 
ruiken geld, en stellen alles in het werk om McCarthy's voorstel door het 
parlement te loodsen.  Laten we hopen dat dit zwaard van Damocles niet op de 
hoofden van de Europese software ontwikkelaars terecht komt.